Glazen Verhalen
Raam verloden & Windroeden plaatsen
het verhaal van 36 glaasjes
© 2024 Atelier GlassJohs
Vanuit Hellevoetsluis kwam een verzoek aan Atelier GlassJohs om een raam te verloden. Het betreft een 110 jaar oud raam met 36 lichtgroene Antiek-glaasjes van ongeveer 10 x 15 cm, plus beschermglas aan de buitenzijde te monteren en een viertal windroeden aan de binnenkant.
Het lood is door de hoge leeftijd zwaar gecorrodeerd. De soldeerplekken zijn hier en daar gescheurd.
Het werk omvat de volgende handelingen:
- schoonmaken glasdelen en voorbewerken kozijn
- loodzetten
- tweezijdig kitten en patineren
- windroeden aanbrengen
- beschermglas plaatsen
Het kozijn is in slechte staat. De hoeken zijn niet 90 gr. Het frame heeft gelukkig nog wel verband. Het beschermglas blijkt 'koud' op het glas in lood geplaatst te zijn. Destijds waarschijnlijk uit opportunisme gedaan want de inlegdiepte van de sponning is te gering voor noodzakelijke afstand tussen beide ramen. De beste oplossing zou zijn om het glas in lood in dubbelglas te vatten. Maar dit gaat ten koste van de authenticiteit, en de sponning is ondiep. Te ondiep om glaslatten te gebruiken. Dat wordt ouderwets stopverf toepassen. Want het herstelplan beoogt wel enige afstand te creëren tussen glas in lood en beschermglas.
De 36 glaasjes hebben een schoonmaak- en het kozijn een opknapbeurt nodig.
Hier en daar blijken er lichtgeel getinte en kleurloze glaasjes te zijn. De gebroken groene en de kleurloze worden vervangen.
Het loodzetten vordert snel. De kleine tintverschillen worden verspreid door het raam.
Het oude lood is verwijderd. Het wordt rondom en op diverse plaatsen in de breedte vervangen door staallood. Zo wordt het geheel goed hanteerbaar.
Zowel het gewone als het staallood heeft een H-profiel met een breedte van 9 mm.
De kern van staallood is 2,2 mm, die van gewoon lood 1,6 mm. Er is overdwars 6x staallood gebruikt, dat resulteert in een 6 x 0,6 = 3,6 mm langer raam. Dat zal straks opgevangen moeten worden.
Het oude glas blijkt diverse diktes te hebben. Visueel levert dit kleine tintverschillen op bij een egale achtergrond. Zo ontstaat een levendige mêlee van lichtgroene en lichtgroengele tinten. Wel opletten bij het verwerken: het dunnere glas is kwetsbaarder.
Altijd merkwaardig te zien dat de kleur praktisch wegvalt tegen een natuurlijke achtergrond. Geel of groen: in het geheel valt het verschil niet meer op.
De 36 glaasjes zijn weer 'in functie'.
Er is tweezijdig gekit met als meervoudig doel een 'stijver' raam en een betere isolatie.
Een patineer- en waxbeurt maakt het lood zwart en doet het glanzen. Het raam staat voorzichtig weer rechtop. Door het toegepaste staallood blijft het ook zonder frame in positie.
Het glas in lood gedeelte is klaar. Het wordt geplaatst in een bewegend raam met scharnieren aan de lange zijde. Glas in lood in een bewegend raam is kwetsbaar. Verstandig om dan versterkende maatregelen te nemen. Hier gaat het om windroeden en beschermend vensterglas aan de buitenzijde. De sponning zit aan de buitenkant, dus de montage-volgorde wordt: glas in lood, isolatie, beschermglas.
We gaan kijken naar de windroeden. In de oude situatie zijn er 4 windroeden gemonteerd aan de binnenzijde.
Hier de positie van de windroeden. Ze zijn destijds aangebracht aan de binnenkant. Ze behoren diep in het kozijn verankerd te zijn om hun werk goed te kunnen doen: het opvangen van druk om het glas in lood te ontlasten. De roeden zijn te kort om aan beide zijden in het kozijn te verdwijnen. Maar goed, ze zullen er niet uitvallen want ze worden straks door loodstripjes aan het raam gemonteerd.
Het raam is voor proef in het kozijn geplaatst. De scheve hoeken worden gecorrigeerd door de naastliggende hoeken iets uit te diepen.
De gaten voor de windroeden zitten niet meer recht tegenover elkaar, zie op de foto de blauwe markering (klik foto voor vergroting). Er zijn enkele nieuwe gaten geboord zodat de roede keurig langs een loodlijn loopt.
De vier roeden worden elk met twee op het raam gesoldeerde loodstripjes verbonden aan het raam. Het stripje is los-vast om de roede gekruld.
Het montage-schema van een windroede. In dit geval is enige afstand gehouden tussen raam en roede. Het loodstripje heeft hier twee uiteinden, deze worden om de roede in elkaar gedraaid tot een zg. 'roosje'.
Tot slot moet het beschermglas geplaatst worden. Onverantwoord om glas 'koud' op het glas in lood te monteren. De kans op breuk in een bewegend raam is te groot. Er moet minimaal een zelfklevend schuimlaagje tussen. Het blijkt niet mogelijk dan ook nog glaslatten te gebruiken: de sponning is te ondiep. In overleg wordt in plaats van glas gekozen voor een beschermlaag van 4 mm polycarbonaat. Dit materiaal is sterker, maar enigszins buigzaam. Het is glashelder waardoor het verschil na montage niet te zien is. De vier zijden van het glas in lood worden voorzien van een schuimlaagje, evenals een aantal kruispunten in het raam. Het polycarbonaat wordt met tientallen glasnaaldjes in het kozijn bevestigd. Er is geen direct contact tussen de twee lagen. Tenslotte worden de vier sponningen klassiek afgewerkt met stopverf.
Het raam is weer klaar voor de komende 100 jaar. Ter plekke krijgt het na het uitharden van de stopverf een finale schilderbeurt.