De ramen van de Kerk aan de Fok te Heerenveen  (klik ikoon voor vergroting)

              
nederigheid            onschuld                liefde                        oprechtheid             kracht                    reinheid

---

De Kerk aan de Fok te Heerenveen heeft er 120 jaar over gedaan om het huidige uiterlijk te krijgen. De ingebruikneming was in 1867, maar de toren verscheen pas rond 1910. En de luifel in 1953. De aanbouw achter de kerk is van nog later datum. En we weten dat de haan op de toren fl. 150,- gekost heeft. De klok werd geluid vanaf een moeilijk bereikbare zolder, tot de koster op het idee kwam een gat in de zoldervloer te zagen en het klokkentouw te verlengen. In 2012 is de kerk gesloten, het gebouw is verkocht. Er zijn appartementen in gekomen waardoor de ramen gedeeltelijk achter nieuwe wanden terecht zijn gekomen. De ramen zijn nog aanwezig, maar niet meer in volle glorie te bewonderen. Gelukkig biedt deze website uitkomst.

Vreemd genoeg is over de geschiedenis van de glas-in-loodramen weinig bekend. Er zijn zes grote ramen waarvan de bovendelen voorzien zijn van gebrandschilderd glas-in-lood, formaat ca. 90 x 170cm. De stijl is uit het begin van de 20e eeuw. De taferelen hebben de kenmerken van de Art-Deco periode.
De motieven zijn een voorbeeld van calvinistisch geïnspireerde brandschilderkunst.  Geen heiligen,  geen rooms-katholieke symboliek,  geen uitbundige scènes. In letters op een zwart fond staan zes deugden, op elk raam één, omringd door bloemmotieven die symbool zijn van de betreffende deugd. Elk raam straalt zwierigheid uit, kenmerkend voor de Art-Deco. Bijzonder in een protestants kerkinterieur, waar in het algemeen soberheid overheerst. De kerk was het bedehuis van een vrijzinnig hervormde gemeente. Die vrijzinnigheid bood ongetwijfeld het draagvlak om deze figuraties te realiseren.

Aangaande de ramen zijn er een aantal onbeantwoorde  vragen.

Wie is  de ontwerper? Wie de opdrachtgever?
Wanneer zijn ze geïnstalleerd?
Hoeveel hebben ze gekost, en hoe zijn ze gefinancierd?
Zijn ze geschonken? Door wie en bij welke gelegenheid dan?

Vrijwel zeker waren de ramen nog niet aangebracht bij de oplevering van de kerk in 1867. De stijl van de ontwerpen is van begin 20e eeuw. Waarschijnlijker is dat de ramen verschenen rond 1920, nadat de toren klaar was. Een mooie gelegenheid: na 40 á 50 jaar eindelijk een toren, om dan ook gedecoreerde ramen te installeren. Maar of het zo ging… het burgergemeente-archief noch de kerkelijke archieven  geven daarover uitsluitsel.  Recent zijn naspeuringen verricht door de kerkarchivaris en door de Stichting Historie Heerenveen. Tot nog toe zonder resultaat.

Afgebeeld zijn de deugden Reinheid, Liefde, Kracht, Oprechtheid, Nederigheid, Onschuld. Elke deugd is omlijst met bloemmotieven die de betreffende deugd symboliseren. Lelies bij Onschuld, Rozen bij Liefde, Eikenloof bij Kracht. Phloxen(?) bij Oprechtheid, Jasmijn bij Reinheid, Viooltjes bij Nederigheid.

Op ieder raam staan twee monogrammen. Het ene is van het glasatelier dat de installatie verzorgd heeft.

  monogram JS DELFT

Het monogram JS is van Glazeniersbedrijf 't Prinsenhof van Jan Schouten in Delft, opgeheven in 1957. Dit atelier voerde ontwerpen uit van talloze glaskunstenaars. Het was tevens de opleidingsplek voor glazeniers. Glas in loodzetten en brandschilderen beleefden een bloeitijd in de eerste helft van de 20e eeuw.  De atelierruimte biedt thans plaats aan het Museum Jan Schouten.

Het andere monogram is van de ontwerper:

   monogram van de ontwerper

We zien in elkaar gevlochten letters, mogelijk J.E.W., maar met enige fantasie ook een overdwars liggende K, waarbij de veronderstelde E een F kan zijn.  Daarnaast de letters INV, = INVENTOR, de ontwerper. Misschien is het monogram van Eduard Frederik Willem Kerling senior of junior, beiden glazenier  voor wie het atelier van Jan Schouten ontwerpen uitvoerde. Het Streekmuseum Lambert van Meerten in Delft, dat de nalatenschap van Jan Schouten beheert,  kan geen bevestiging  geven.  Het monogram wordt niet herkend. De museumdirectie is wel  nieuwsgierig, want zij streeft naar complete beschrijving van het oeuvre van Jan Schouten en zijn ontwerpers. Er zijn lacunes in de documentatie door WO II en een brand in het atelier in 1921, waarbij een deel van de administratie verloren ging. En nu duiken er zomaar 6 ramen van Jan Schouten op in Heerenveen, waar het Museum Lambert van Meerten  Delft niets van afweet…

De speurtocht naar de herkomst duurt voort.

---

 

< glaskunst in Heerenveen
> top
< glazen verhalen
> home

---

© Atelier GlassJohs